Boelwerfkraan in Temse blijft beschermd monument

De iconische Boelwerfkraan in Temse blijft toch geklasseerd als beschermd monument. Het Lokaal Bestuur werkt samen met het Agentschap Onroerend Erfgoed en een gespecialiseerd architectenbureau aan een dossier voor conservatie van de kraan. Enkele partnerbesturen cofinancieren de instandhoudingswerken met een eenmalige projectsubsidie.

Geschiedenis van de Boelwerfkraan

In 1829 richtte Bernard Boel in Temse een scheepsbouwbedrijf op. Dit groeide uit tot de wereldberoemde Boelwerf met meer dan 3 500 werknemers op haar hoogtepunt. De middelgrote scheepswerf profileerde zich internationaal door de constructie van grote metalen vrachtschepen, tankers, ferry’s en fregatten en industriële installaties. Door de internationale scheepsbouwcrisis in de jaren ‘80 en de grote concurrentie van Aziatische werven kreeg de scheepsbouw in België het moeilijk. In 1992 ging de Boelwerf voor de eerste keer failliet. Na het heropstarten onder de naam NV Boelwerf Vlaanderen sloot de werf definitief de deuren op 30 november 1994.

Het bedrijf zette België op de kaart en had internationale faam. De Boelwerf bouwde in totaal 1 551 schepen, van binnenvaartschepen tot grote zeevaartschepen (zoals bulkcarriers, cargo’s, containerschepen, koelschepen, ferryboten, tankers RORO en CONRO-schepen). Op dit moment varen er nog een 20-tal zeevaartschepen die gebouwd zijn in Temse. Deze schepen doen tal van havens aan, o.a. de Haven van Antwerpen en de Waaslandhaven.

Daarnaast was de Boelwerf actief binnen de zware havenindustrie en bouwden zij o.a. de raffinaderij voorraadtanks van Total Fina, industriële opslagtanks voor propaan, voorraadtanks voor vloeibaar gas, de metalen binnenmantel van de kerncentrale Doel 3, de sluisdeuren van de Berendrechtsluis en de Boudewijnsluis, alsook de Boudewijnbrug in de Haven van Antwerpen.

De Boelwerfkraan dateert van 1957, de machinekamer en het hijswerk zijn van de machinefabriek Hensen (Rotterdam). De torenkraan werd gebouwd voor het scheepsbedrijf Cockerill Yards in Hoboken. Na het faillissement van Cockerill Yards in 1982 werd de Boelwerf door de overheid gedwongen om een deel van die firma (arbeiders en materiaal) over te nemen. Zo kwam de torenkraan in 1982 naar Temse, waar ze nog altijd waakt over de Schelde. Deze elektrische torenkraan (M22) is nog de enige Hensenkraan in België. De kraan is bij KB van 22 juni 2004 beschermd als monument door zijn industrieel-archeologische en sociaal-culturele waarde.

“De iconische kraan bezorgt Temse een unieke skyline”, vertelt Eddy Van Grevelinge, voorzitter van erfgoedvereniging Op Stoapel. “De Boelwerfkraan is een symbolisch icoon van Temse als monumentaal landschapsbaken. De kraan is een eerbetoon aan het scheepswerfverleden van Temse, het Waasland en bij uitbreiding van België én een blijvend eerbetoon aan de scheepsbouwers van weleer.”

Op Stoapel bepleit al meer dan tien jaar een zinvolle en duurzame toekomstige bestemming van de historische Boelwerfkraan. De opname van de monumentale torenkraan als ankerpunt in het recente Boelwerfparcours is de kroon op het werk van jarenlange inspanningen om de kraan de erfgoedbestemming te geven die ze verdient op deze historische locatie.

Grondige en dure renovatie

Na al die jaren drong een grondige renovatie van de kraan zich op. De restauratiekosten liepen hoog op met een raming van meer dan 1 500 000 euro. De gemeente kan deze grote investering niet maken, rekening houdend met de andere lokale beleidsprioriteiten en -noden. In 2021 vroeg de gemeente daarom de deklassering van de Boelwerfkraan als beschermd monument aan.

Uit het openbaar onderzoek dat gehouden werd voor het ministerieel besluit van 29 september 2021 tot voorlopige opheffing van de bescherming als monument van de elektrische torenkraan, bleek dat er een groot maatschappelijk draagvlak is om de Boelfwerfkraan te behouden. Bij het afsluiten van het openbaar onderzoek waren er 403 unieke digitale bezwaarschriften, 158 analoge bezwaarschriften, een petitie met 477 handtekeningen en een lijst met 1 380 namen ingediend.

Voorlopige opheffing bescherming zorgt voor nieuwe dynamiek

Door het recordaantal aan bezwaren besliste minister Matthias Diependaele om de opheffingsprocedure on hold te zetten. De voorlopige opheffing van de bescherming leidde in het voorjaar 2022 tot een nieuwe dynamiek en heel wat overleg met o.a. bevoegde overheden, erfgoedpartners, gespecialiseerde restauratiebedrijven en andere belanghebbenden. Erfgoedvereniging Op Stoapel bleef ook ijveren voor het behoud van de kraan als waardevol erfgoed voor de gemeente. Minister Diependaele volgde het dossier zelf van nabij op en kwam op 30 april naar Temse voor de rondetafelconferentie (georganiseerd door Op Stoapel met medewerking van Lokaal Bestuur Temse en het Kabinet van de minister) rond het behoud en de bescherming van de torenkraan.

“Gemeente Temse hecht veel waarde aan de Boelwerfkraan. De hoge restauratiekosten dwongen ons te kijken naar alternatieven voor behoud en restauratie. Ik ben blij dat het openbaar onderzoek geleid heeft tot een nieuwe dynamiek voor het behoud van de torenkraan. De toegezegde cofinanciering door Interwaas en de Maatschappij Linkerscheldeoever bewijzen dat er in de Wase regio een breed maatschappelijk draagvlak is voor de conservatie van de kraan en het Boelwerfverleden”, aldus schepen van Erfgoed Lieve Truyman.

Instandhouding kraan en zoektocht naar cofinanciering

Het architectenbureau Barbara Van der Wee kreeg de opdracht om met betrokken ingenieurs de mogelijkheden te onderzoeken om de kraan op een goedkopere manier een toekomst te geven op basis van nieuwe inzichten en technieken. Hierbij wordt de dure totaalrenovatie losgelaten. Er wordt onderzocht en becijferd welke onderhoudswerken nodig zijn om de kraan verder in stand te houden. Binnenkort bespreekt het Lokaal Bestuur met de architect en het Agentschap Onroerend Erfgoed de mogelijke pistes. Daarna kan een nieuw subsidiedossier worden ingediend bij het Agentschap.

De Vlaamse overheid draagt 60% van de kosten. Naast de inbreng van het Lokaal Bestuur zorgen ook Interwaas en de Maatschappij Linkerscheldeoever voor een cofinanciering via een projectsubsidie van elk 150.000 euro. Er worden nog inspanningen geleverd om ook via private partners en de bedrijfswereld giften te bekomen.

Op woensdag 26 oktober kreeg Temse gewaardeerd bezoek van de bevoegde Vlaamse minister van Onroerend Erfgoed Matthias Diependaele. Hij gaf meer duiding bij het doorlopen traject en de volgende stappen voor de conservatie van de Boelwerfkraan. De minister toonde zich opgetogen met de doorstart in dit dossier.

Minister Diependaele is tevreden met de uitkomst in dit dossier: “Als minister van Onroerend Erfgoed ben ik verheugd dat de restauratie van de iconische torenkraan een doorstart krijgt. De opheffingsprocedure wordt per direct stopgezet. De hernieuwde aandacht voor de kraan, door de procedure die ik opgestart heb, toont aan hoe ons industrieel Vlaams erfgoed leeft. De torenkraan is een baken langs de Schelde en een stille getuige van ons rijk scheepsvaartverleden, met een restauratie geven we deze door aan toekomstige generaties.”